GÜÇLENDİRME TARİHCE
Yapının göçmesi durumunda yapımcıya uygulanacak cezalarla ilgili ilk yazılı belge m.ö 2000 de yazıldığı tahmin edilen hammurabi yasaları olup bu yasaların yapıyla ilgli bölümünde Eğer yapımcı binayı gereği gibi sağlam yapmamış ve bina çökmüsse, yapımcı mal sahibinin Kaybını ödeyecek ve ona eşdeğer bir bina inşa edecektir. Eğer binanın bazı duvarları ,gerektiği gibi yapılmamış olması nedeniyle yıkılırsa ,yapımcı bu duvarları onararak yapıyı eski haline getirecektir.
Eğer mal sahibine ait köleler çöken bina altında kalıp ölürerse ,yapımcı mal sahibine eşdeğerde köle verecektir. Eğer mal sahibinin kendi veya çocukları çöken binanın enkazı altında kalıp ölürlerse
Yapımcı derhal idam olunacaktır.Denilmektedir .
Yine yakın tarihte 2.Selimin mimar sinana gönderdiği emirnamede ehil olmayanların bina yapması
yasaklanmıştır. Yapıların ustalar tarafından gerçekleştirilmesinin imkansız hale gelmesi ve Mühendislik meslek sınıfının ortaya çikmasıyla yapı yapmanın bazı kurallara bağlanması gerekmiş ve bunun sonucu olarak yönetmenlik ve standartlar hazırlanmaya başlamıştır.
Betonarme yapıların güvenliğine ilişkin ilk yönetmenlikler almanyada 1904 yılında Fransada ise 1906 da yayınlanmıştır.
Ülkemizde b.arme yapıların tasarımına ilşkin ilk belge 1953 yılında türkiye köprü ve inşaat cemiyeti betonarme yönetmenliğidir. 1962 yılında bu yönetmenlik küçük değişikliklerle tekrar yayınlanmştır.
Ts500 ilk kez 1969 yılında alman dın yönetmenliği esas alınarak hazırlanmış ve yayınlanmıştır.
Sonra 1975 yılında t s e ts 500 b.arme yapıların hesap ve yapım kuralları standardı yürürlüğe girmiştir. Günümüze ts 500 2000 yönetmenliği yürürlüktedir.
Depremle ilgili olarak ilk 1944 yılında zelzele mıntıkaları muvakkat yapı talimatnamesi yayınlanmıştır. İçişleri bakanlığı üniversitelerle iş birliği yaparak ilk deprem bölge haritasını 1945 yılında yayınlatmıştır.
Yönetmenlik gelişmelere bağlı olarak 1949 1953 1962 1968 1975 yıllarında da yenilenmiştir.
1975 yönetmenliği 1998 yılına kadar yaklaşık 23 yıl yürürlükte kalmıştır.1975 yılından sonra meydana gelen depremlerde oluşan hasarlar bazı çevrelerce bu yönetmenliğin yetersizliğine bağlanmışsada yapılan araştırmalar yapıların göçme nedeni olarak bu yönetmenliğin uyulmamasından daha çok yapım aşamasındaki hatalardan kaynaklandığını göstermiştir.
1975 yönetmenliği tam olarak uygulanmadığı halde bu yönetmenlik neden suçlanıp değiştirildi sorusu akla gelebilir.Deprem yönetmenlikleri depreme dayanıklı yapı projelendirilmesi konusundaki gelişmeleri yansıtmak zorundadır.diğer taraftan deprem mühendisliği disiplini diğer disiplinlere göre daha yeni olup deprem özelliklerinin ve yapıların deprem davranışları nın belirlenmesi konusunda sürekli gelişmeler olmaktadır.Bu neden le 1998 yılında afet bölgelerinde Yapıların Güçlendirilmesi de yapılacak yapılar hakkındaki yönetmenlik olarak hazırlanmıştır. Halen yürürlüktedir.Yönetmenlikler uygulanmadığı sürece karmaşık hesap yöntemlerinin ve artırılmış yük katsayılarının binaları depremde kurtaramadığı açıkca görülmüştür.
Özellikle 1999 gölcük depreminden sonra yapıların depreme karşı güçlendirilmesi konusu yoğun olarak gündeme gelmiştir bu neden le bayındırlık ve iskan bakanlığınca 1998 deprem yönetmenliğine ilave 7. Madde olarak güçlendirme ile ilgili hükümler ilave edilerek taslak halinde yayınlanmış ve bazı değişiklklerle 2007 deprem yönetmenliği olarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmenliklerin amacı konuları açıklamak amaçlı olmayıp bunlarda öngörülen hükümlere uymanın zorunlu olduğu unutulmamalıdır.
Türkiyede yapıların depreme karşı güçlendirilmesinin tarihcesi :Depreme karşı yapılan ilk güçlendirme çalışması, 1968 yılında odtü tarafından prof.uğur ersoy başkanlığında bartın çimento fabrikasının güçlendirilmesidir. 1992 erzincan depreminden sonra bayındırlık bakanlığınca 3 üniversitemiz (odtü-itü-boğaziçi) müşavirliğinde erzincandaki orta hasarlı yapılar güçlendirilmiştir.
Bu güçlendirme çalışmaları üniversitelerimize bir anlamda açık laboratuar işlevi görmüş ağırlıklı olarak çelik elemanlarla güçlendirme olmak üzere birçok değişik yöntem uygulanmıştır.
Bunun akabinde 1995 yılında dinar depremi meydana gelmiş buradada yine 3 üniversitemizin müşavirliğinde ihale ile 2 yapımcı firmaya orta hasarlı binaların güçlendirilme si işi verilmiştir.
İtü nün sorumluluğunda bulunan ve prof. Remzi ülker hocamızın başkanlığındaki b.arme binaların güçlendirilmesi işi alt yüklenici olarak tarafımızca güçlendirilmiştir.
Dinardaki güçlendirme çalışmalarında 3 üniversitemizce 3ayrı yaklaşım sergilenmiştir.
Ülkemizde güçlendirilipte depreme maruz kalmış bina varmıdır.?
Adapazarı vilayet konağı 1967 adapazarı depreminde (m:7.2)orta hasarlı kabul edilip o günün teknolojisiyle güçlendirilmiştir. Buda merdiven kenarlarına deprem perdeleri yerleştirmek suretiyle yapılmıştır. Bu bina 1999 depreminde göçmeden ayakta kalabilmiştir. Sonradan yıktırılarak yenisi yapılmıştır. Yapı çok eski bir yapı olması ve 1977 yılının teknoloji göz önüne alınırsa yapının göçmeden Ayakta kalması güçlendirmenin ne kadar faydalı olduğunun göstergesidir. Kaldıki depremden sonra inş müh odasınca yapıda inceleme yapılmış ve yapıda hasar nedeni olarak perdelerin simetrik olarak değilde sadece merdiven kenarına yerleştirilmesi sonucu burulma etkisinden dolayı olduğunu gözlemleniştir.ama sonuç olarak güçlendirilmiş yapı büyük bir depreme göçmeden atlatmıştır.zaten hedefte budur.
Ayrıca bayındırlık bakanlığı 1102b tip projesi turkiyenin tanmamında 5 katlı 720ton ağırlığında t:0.46 0lan 2 adet 20×240 1adet 1x280ulanan b.a perde bulunan 1975 deprem yönetmenliğine göre yapılmış c:0.10 olan yapılar dır .tamamı 1992 erzincan 98 adana ceyhan 1999 marmara epremlerinde hiçbir hasar görmemiştir.
uğur oflaz
deprem/inşaat mühendisi
Proje Kontrol Müşaviri
