Yeni ve güçlendirilmiş yapıda çekiçleme etkisi / seismic pounding /deprem derz kontrolü
Çekiçleme etkisi nedir sorusuna şu şekilde cevap verebiliriz.
Aralarında yeterli derz aralığı bırakılmamış bitişik nizam binalardan, devrilmeye karşı daha rijit olanının deprem etkisi altında, kendisinden daha az rijit komşu binaya salınım boyunca vura vura hasar vermesidir diyebiliriz
( ( ( Seismic Pounding Effects .)
Binalar arası yetersiz dilatasyon derz mesafesi
İkiz nizam ve bitişik nizam yapılarda gerekli olan dilatasyon boşluğunun bırakılmaması yüzünden yapılarda deprem kuvvetleri karşısında oluşan çekiçleme etkileri, bir kısım yapıların bu etki altında ağır hasar görmesine veya yapının tamamen düşeyden saparak devrilmesine sebep teşkil etmektedir. Bu gibi yapılarda yeteri kadar dilatasyon boşluğunun bırakılması çekiçleme etkisini önlemek için önemli bir unsurdur.
Bitişik yapılardan birinin bodrum katı olması ve diğerinin olmaması durumunda. Bodrum katlı bina da zeminin içinde yer alan rijit bodrum kat zemine tutunup devrilmeyi önleyecek diğeri ise komşu binanın deprem süresince vurması sonucunda devrilecektir.
Çekiçleme etkisinin daha da etlkili olduğu durum ise ,
bitişik binaların kat döşeme kotlarının aynı olmamasıdır. Binaların döşemelerinin aynı seviyede olması halinde, çarpışma; döşeme kolon ortası çarpışması yerine, döşemelerin birbirine kafa kafaya tokuşması şeklinde olur. Bu nedenle bitişik binaların yükseklik farklarının da çok olmaması gerekir.
.Şu durumda
1-yeni yapılacak binalar için deprem derz uygulaması ne olmalıdır.
Bu da tdy 2007 2.10.3 de şu şekilde verilmiştir.
a-bırakılacak minumum derz boşluğu, 6 m yüksekliğe kadar en az 30 mm olacak ve bu değere 6 m den sonraki her bir 3 m lik yükseklik için en az 10 mm boşluk eklenecektir.
b-bırakılması gereken derz mesafesi: her bir kat için komşu binadan elde edilen yerdeğiştirmelerin (deplasman) karelerinin toplamının karekökü ile aşağıda verilen alfa katsayısının çarpımı sonucu elde edilecek değerden az olmayacaktır.
Mevcut eski bitişik bina için hesap yapılmasının mümkün olmadığı durumlarda eski binanın yer değiştirmeleri yeni bina için aynı katlara hesaplanan değerlerden daha küçük alınmayacaktır.
Alfa katsayısı:
A-bitişik binaların kat döşemelerinin aynı seviyede olması durumunda R / 4
B-bitişik binaların kat döşemelerinin bazı katlarda olsa bile farklı seviyede olması durumunda R / 2 alınacaktır.
R= taşıyıcı sistem davranış katsayısı tdy tablo 2.5
ÖRNEK: sta4 cad programı ile tarafımızca güçlendirme proje ve imalatı yapılan 9 katlı şişli Mehmet paşa apartmanını ele alalım. örnek yapımızın mevcut durumunda 9.kat deplasmanı yani yer değiştirmesi aşağıdaki tablodan görüleceği üzere 0.094 m yani 9.4 cm yani 94 mm dir.
Tablo: Sta4 cad programı …..deprem raporu……kat deprem deplasmanları
Olması gereken derz sınırı = alfa katsayısı x karekök (binamızın 9.kat deplasmanı nın karesi + bitişik binanın deplasmanının karesi)
Bitişik binanın hesabını yapamadığımızdan ki o da 9 katlı bir bina idi tdy ye göre onuda 9.kat deplasmanı olan 9.4 cm alabiliriz şimdi hesabımızı yaparsak:
Alfa katsayısı: R yani bina süneklik katsayısını 4 almıştık R/4 (bütün katlar aynı seviyede.eğer tüm katlar aynı seviyede olmasa idi R/2 alacaktık.) = 4/4=1 olur.
Olması gereken derz sınırı = alfa katsayısı x karekök(9.4 ün karesi +9.4 ün karesi)……1x.13.29 cm = 13.29 cm olmalıdır.
Yönetmelik gereği olması gereken minumum sınır : 6 m yükseklik için 3 cm ve geri kalan her kat için 1 cm olduğundan bizim binamızın minumum sınırı ilk 2 kat 6 m için 3 cm diğer 7 kat için de 1 er cm den 7 cm toplam 10 cm dir bu durumda bizim için geçerli olan 13.29 cm değeridir.
Eğer yeni bina yapıyor olsa idik eski bitişik bina ile aramıza 13.29 cm boşluk bırakmak zorunda idik.
EĞER örneğimizdeki gibi 9 katlı binayı güçlendirecek olsa idik
Güçlendirmesini yaptığımız yapının kat deprem deplasmanına bakıp aynı hesaplamaları yaparak derz sınır değerini bulabiliriz.
Güçlendirilmiş durumda yapımızın 9 kat deplasmanı yani yer değiştirmesi 6.2 cm dir
Şu halde: alfa katsayısı kat hizaları aynı olduğundan R / 4 yani 1 dir. Bitişik yapının hesabını yapamadığımızdan yönetmelik gereği onuda 6.2 cm alacağız.
Güçlendirilen yapının Derz sınırı = Alfa katsayısı x karekök(6.2 nin karesi + 6.2 nin karesi)……….sonuç 8.7 cm olmalıdır.
İki bina Yerinde bu kadar mesafe yoksa güçlendirme perde adedi artırılabilir veya en azında çekiçleme kuvveti % 35 oranında azaltılmıştır.
Hesaplamalar göstermiştir ki 20 katlı bir binanın 10 cm derz açıklığı, çekiçleme kuvvetini %73 oranında düşürmüştür.
Ayrıca yine mevcut binalara deprem perdeleri eklemek suretiyle yatay deplasmanları sınırlamak çekiçleme kuvvetini düşüren etkili bir yöntemdir.
Bu arada Ne yazık ki yabancı kaynak araştırmalarımızda bu çekiçleme etkisi ile ilgili resim kaynaklarının çoğunun ülkemiz kaynaklı olması bizi biraz üzdü. Dünyanın diğer ülkelerinden çekiçleme etkisi ile yıkılmış bina resmi neredeyse bulamamışken, yabancı kaynaklarda bile bu etkinin yıkıcılığının ülkemizden kaynak resim almasına üzüldük.
BAŞKA BİR YAZIM DA ETABS 2013 PROGRAMI İLE 2 BİNAYI YAN YANA MODELLEYİP GAP ELEMANLARLA BAĞLAYARAK TİME HİSTORY ANALİZLE DAHA DETAYLI VE GENİŞCE İNCELEMEK ÜZERE.
Uğur OFLAZ. İnşaat / Deprem mühendisi / Proje kontrol müşaviri. İstanbul aralık 2014
occurred in Turkey as expected (Fig. 2).
kaynakca:
1-POUNDING OF ADJACENT RC BUILDINGS DURING SEISMIC LOADS Mizam DOĞAN , Ayten GÜNAYDIN
2-SEISMIC POUNDING EFFECTS IN BUILDINGS A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR
THE DEGREE OF BACHELOR OF TECHNOLOGY IN CIVIL ENGINEERING By ISHAN JYOTI SHARMA ROLL NO-10401029
3-abyyhy 2007 
